Birleşme ve Devralma Sözleşmeleri (M&A)

7 Şubat 2025

1. Birleşme ve Devralma (M&A) Nedir?

Birleşme ve devralma (M&A) faaliyetleri, şirketler ve bireyler üzerinde önemli etkilere sahiptir. Bu nedenle, olası pozitif veya negatif etkileri öngörerek uygun bir sözleşme hazırlanması büyük önem taşır.

Şirket birleşmeleri ve devralmalarının önemi, küreselleşen dünyada giderek artmaktadır. Basit bir ifadeyle:

Birleşme (Merger): İki şirket bir araya gelerek tek bir şirket olarak faaliyetlerine devam eder.
Devralma (Acquisition): Bir şirket (devralan), diğerinin (devrolunan) tamamını ya da varlıklarının bir bölümünü satın alır.

Birleşme ve devralmalar, tarafların ihtiyaçlarına göre birleşme sözleşmesi, hisse alım sözleşmesi, konsolidasyon[1], ihale teklifleri[2], varlık devri[3] ve yönetim devri[4] gibi farklı işlemleri içerebilir.

2. Türk Hukukunda Birleşme ve Devralma:

Birleşme ve devralmalar, Türk Ticaret Kanunu (TTK) m.134 ve devamı maddeleri ile düzenlenmiştir. Kanuna göre;

Sermaye şirketleri

Sermaye şirketleriyle,
Kooperatiflerle ve
Devralan şirket olmaları şartıyla, kollektif ve komandit şirketlerle birleşebilir.

Şahıs şirketleri

Şahıs şirketleriyle,
Devrolunan şirket olmaları şartıyla, sermaye şirketleriyle,
Devrolunan şirket olmaları şartıyla, kooperatiflerle birleşebilir.

Kooperatifler

Kooperatiflerle,
Sermaye şirketleriyle ve
Devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle birleşebilir.

Kanun birleşme söz konusu olduğunda temelde 2 adet yasak öngörmektedir;

Sermaye şirketlerinin (Anonim şirket, Limited Şirket) “devrolunan” sıfatı ile komandit ve kollektif şirketlerle birleşmesi yasaktır.
Kooperatiflerin “devrolunan” sıfatı ile şahıs şirketleri ile birleşmesi yasaktır.

2.1. Tasfiye Halindeki Şirketler:

Bir şirket tasfiye hâlindeyse, malvarlığının dağıtılmasına başlanmamış olması ve devrolunan şirket olması şartıyla birleşmeye katılabilir.

2.2. Borca Batık Şirketler:

Borca batık bir şirketin birleşmeye katılabilmesi için, kaybolan sermayeyi veya borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda özvarlığa sahip bir şirket ile birleşmesi mümkündür.

3. Birleşme ve Devralma Sözleşmesi

Birleşme ve devralma sözleşmesi, bir şirket sahibinin iş hayatındaki en önemli belgelerden biridir. Bu nedenle, sözleşme hem satıcıyı hem de alıcıyı yönlendiren hukuk uzmanları tarafından dikkatli ve titiz bir şekilde hazırlanmalıdır.

Bir birleşme ve devralma sürecinin sağlıklı işleyebilmesi için farklı yöntemler izlenebilir. Bu durumda, ana sözleşmeye ek olarak şu yardımcı anlaşmalar eklenebilir:

Ortaklar sözleşmesi
Oy sözleşmesi
Rekabet etmeme hükmü
Yediemin (Escrow) düzenlemeleri
Devir hizmetlerine dair hükümler
İş sözleşmeleri vb.

4. Birleşme ve Devralmalarda Gözlemlenen Yaygın Sorunlar

Şirketler ekonomik şartlar, büyüme arzuları veya faaliyetlerini daha verimli hale getirme çabaları gibi sebeplerle birleşme ve devralma yoluna başvurabilir. Ancak, bu işlemler beklenen pozitif etkiyi her zaman yaratmayabilir.

4.1. Alıcı Açısından Karşılaşılan Sorunlar

4.1.1. Yanıltıcı veya Eksik Bilgi

- Satıcı tarafından sağlanan bilgilerin eksik veya yanlış olması (örneğin, çalışma izni olmayan bir fabrika veya çevre düzenlemelerine aykırı bir yapı).

4.1.2. Gizli Borç ve Yükümlülükler

- Satın alınan şirketin mali tablolarında görünmeyen, ancak daha sonra ortaya çıkan borçlar veya hukuki yükümlülükler.

4.1.3. Çalışan Hakları ve İş Güvencesi Sorunları

- Satın alınan şirketin çalışanlarına sağladığı haklar ve kıdem tazminatları gibi yükümlülüklerin devralan şirkete geçmesi.

4.1.4. Regülasyonlara Uyumsuzluk

- Rekabet hukuku, finansal denetim ve çevre kanunlarına aykırılık nedeniyle cezalarla karşılaşma riski.

4.2. Satıcı Açısından Karşılaşılan Sorunlar

4.2.1. Ödeme ve Finansman Sorunları

- Devralan şirketin ödemeyi zamanında yapmaması veya taksitlendirme konusunda sorunlar yaşanması.

4.2.2. Satış Sonrası Yükümlülükler

- Satış sonrası ortaya çıkan hukuki sorumluluklar, özellikle garanti veya tazminat hükümleri nedeniyle satıcıya yönlendirilen talepler.

4.2.3. Müşteri Kaybı ve İş Sürekliliği Sorunları

- Devralan şirketin yönetim değişikliği nedeniyle mevcut müşteri ve tedarikçi ilişkilerinde olumsuz etkiler yaşaması.

5. M&A Sözleşmelerinde Yer Alması Tavsiye Edilen Hükümler

Birleşme ve devralma sözleşmelerinde aşağıdaki hükümlerin bulunması tarafları güvence altına alır:

Tanımlar ve Kapsam: Satışa konu olan varlıklar ve hisselerin açıkça belirlenmesi.
Ödeme Şartları: Peşin ödeme, taksitlendirme ve yediemin hesapları ile ilgili düzenlemeler.
Teminat ve Garanti Hükümleri: Şirketin mali durumu, vergi yükümlülükleri ve hukuki sorunlarına dair garantiler.
Rekabet Yasağı ve Çalışan Devri: Eski ortakların rekabet etmesini önleyecek hükümler.
Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları: Hukuki ihtilaf durumunda hangi mahkeme veya tahkim yolunun izleneceğine dair düzenlemeler.

6. Uyuşmazlık Halinde Yararlanılabilen Mekanizmalar

Birleşme ve devralmalarda taraflar arasında uyuşmazlık çıkması durumunda şu mekanizmalar kullanılabilir:

Tahkim: Ulusal veya uluslararası tahkim merkezleri aracılığıyla hızlı ve gizli çözüm sağlanabilir.
Arabuluculuk: Tarafların dostane şekilde anlaşarak mahkemeye gitmeden sorunu çözmelerini sağlar.
Mahkemeler: Türk hukukunda uyuşmazlıklar genellikle ticaret mahkemelerinde görülmektedir.
Bağımsız Denetim: Finansal veya operasyonel anlaşmazlıklarda, bağımsız bir denetçi atanarak objektif bir değerlendirme yapılması sağlanabilir.

7. Sonuç

Birleşme ve devralmalar, hem alıcı hem de satıcı için önemli hukuki ve ticari sonuçlar doğurur. Başarılı bir birleşme süreci için:

Detaylı bir hukuki ve finansal inceleme (due diligence) yapılmalıdır.
Taraflar arasında adil bir sözleşme hazırlanmalıdır.
Olası hukuki riskler göz önüne alınarak teminat ve tazminat hükümleri konulmalıdır.
Uyuşmazlık çözüm mekanizmaları etkili bir şekilde belirlenmelidir.

Bu süreçte, deneyimli avukatlar ve finansal danışmanlarla çalışmak, birleşme ve devralmanın başarılı bir şekilde sonuçlanmasını sağlayacaktır.

Konu hakkında detaylı bilgi almak isterseniz info@berkerberker.com adresinden uzman ekibimize ulaşabilirsiniz.

DİPNOTLAR

[1] Konsolidasyon (Consolidation): Birleştirme sonucu oluşan yeni şirkette, her iki şirketin hissedarları tarafından konsolidasyonun onayını takiben, ortak hisse alınmasıdır.

[2] İhale teklifi (Tender Offer): Bir şirketin, belirli bir fiyata diğer şirketin bekleyen stokunu satın almak için teklifte bulmasıdır. Satın alan şirket var olmaya devam ederken, muhalif paydaşlar varsa, ihale tekliflerinin çoğu birleşmeye neden olur.

[3] Varlık Devri (Asset Acquisition): Bir şirketçe başka bir şirketin hisselerinden ziyade varlıklarının satın alınmasıdır. Esnek bir yapıya sahiptir.

[4] Yönetim Devri (Management Buyout): Bir yönetim ekibinin halihazırda yönettikleri bir işletmenin tamamını veya bir kısmını elde etmek için Hakim Şirketten ya da gerçek kişilerden yönetici gücü elde etmesidir.