Anonim Şirketler Makale Serisi: Genel Kurul Türleri

Yazar: Av. Deniz Nalbant

I. GENEL OLARAK

Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) M.409/3 uyarınca toplantı yeri “aksine sözleşme yapılmadıkça” şirket merkezinin bulunduğu yerdir. Bu düzenlemeye ek olarak toplantı yerine ilişkin Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmelik (“BTY”) M.8 uyarınca esas sözleşme ile hangi adreste yapılacağı belirlenebilecektir. Toplantı yerinin belirlenemediği durumlarda ise, çağrıyı yapanlar belirlemeye yetkilidir. Hükümde, esas sözleşmede belirtilmesi halinde, toplantının şirket merkezinin bulunduğu yer dışında ya da yurt dışında da yapılabileceği ifade edilmektedir.

II. GENEL KURUL TÜRLERİ

1. Olağan Genel Kurul- Olağanüstü Genel Kurul

Genel Kurul toplantıları, toplantıların yapılış sıklığı bakımından incelendiğinde, TTK M.409 uyarınca olağan ve olağanüstü Genel Kurullar şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Olağan Genel Kurul toplantıları, her faaliyet dönemi sonundan itibaren 3 ay içinde yapılır. Bu süre hak düşürücü olmayıp, pratikte sadece zorlayıcı niteliktedir[1]. Toplantının gereği gibi yapılmaması durumunda dikkat edilmesi gereken husus ise TTK. 553 vd.[2] uyarınca doğabilecek sorumluluktur[3].

TTK M.418 kapsamında toplantı için yetersayı sağlanamadığı, veya makale serisinin önceki yazılarında belirtildiği üzere, TTK M.420 uyarınca azınlığın talebi sonucu, toplantı bir ya da birkaç defa ertelenmiş ise bunu izleyen toplantılar da yine olağan Genel Kurul toplantısı sayılmaktadır[4]. Olağan Genel Kurul toplantılarına ilişkin, usulüne uygun çağrı ve toplantı gündemi belirlenmesi gibi tüm kurallara bu toplantılar bakımından da uyulmalıdır.

Olağan toplantılarda TTK M.409/1 uyarınca;

• Organların seçimine,
• Finansal tablolara,
• Yönetim kurulunun yıllık raporuna,
• Karın kullanım şekline,
• Dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine,
• Yönetim kurulu üyelerinin ibraları,
• Faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara yönelik,

müzakereler yürütülür ve kararlar alınır. Benzer bir düzenleme BTY M. 5/1(a) hükmünde de yer almaktadır.

Olağan toplantılar dışında gerçekleştirilen Genel Kurul toplantıları, olağanüstü Genel Kurul toplantıları olarak adlandırılır. Anonim şirketlerde olağanüstü Genel Kurullar ise, TTK M.409/2 uyarınca “toplantı yapılması gerektiği durumlarda” yapılır. İhtiyaca göre yapılması sebebi ile, pratikte bu tür bir toplantının hiç yapılmaması da söz konusu olabilir. Bunun doğal sonucu olarak, toplantının gerek olmadığı durumlarda yapılmaması açısından bir yaptırım da söz konusu değildir. Fakat gerekli olduğu halde olağanüstü Genel Kurulu toplanmaz ise, bu durumda Yönetim Kurulunun sorumluluğu söz konusu olacaktır.

Olağanüstü Genel Kurulların zamanı ve konusu da niteliği gereği belirlenemez, bu sebeple öğretide toplantı gündeminin toplantının yapılmasını gerektiren hususlardan oluşacağı kabul edilir[5]. Gündeme ilişkin açıklamalarımız makale serimizin ileriki yazılarında mevcuttur. Bu toplantılarda alınacak kararlar, toplantıda hazır bulunmayan ya da olumsuz oy kullanan ortaklar hakkında da geçerlidir[6].

2. Fiziki/Elektronik Genel Kurul

TTK M.415 kapsamında Genel Kurul toplantısına katılmak isteyen pay sahiplerince aynı yerde fiziken toplanılan toplantılara “Fiziki Genel Kurul Toplantısı” denir. Bunun yanı sıra TTK M.1527 ve M.1528 uyarınca Genel Kurul, elektronik katılım yolu ile de gerçekleştirilebilmektedir.

Elektronik Genel Kurul sistemi şirketlere; Genel Kurul çağrısından, Genel Kurul toplantısı tamamlandıktan sonra tutanağın ve belgelerin tescil için MERSİS sistemine iletilmesi dahil tüm işlemlerin elektronik ortamda yapılabilmesine imkân tanımaktadır.

Öğretide, TTK M.1527/2 ve M.1527/5’in lafzı ve gerekçesi uyarınca, elektronik Genel Kurullar iki alt başlık altında incelenmektedir. Bunlar; Elektronik katılımlı Genel Kurul ile sanal Genel Kurul şeklinde ifade edilebilir[7]. Fiziken Genel Kurulun yapıldığı fakat dileyen pay sahiplerine, Genel Kurula elektronik ortamda katılma imkânının sunulması durumunda elektronik katılımlı bir Genel Kuruldan bahsedilebilir.  Sanal Genel Kurul ise, fiziken bir toplantı olmaksızın, Genel Kurul toplantısının sadece elektronik ortamda yapılmasıdır. Toplantıdan önce incelemeye açılması gereken belgeler ise, elektronik ortamda hazır hale getirilmektedir.  Türk Hukuku anlamında uygulama alanı olup olmaması noktasında ise öğretide görüş ayrılıkları söz konusudur[8].

Buna ek olarak öğretide, TTK M.1527 kapsamında düzenlenen elektronik Genel Kurul türünün elektronik katılımlı Genel Kurul olduğu da ifade edilmektedir[9]. Bu kapsamda da yazarlar tarafından, TTK M.1527/2 ve M.1527/5 gerekçe gösterilerek, tamamen elektronik ortamda yapılan bir Genel Kurul olması durumunda, kararlar oy birliği ile alınmış olsa  bile, alınan karar/ların geçeriz olup yokluk yaptırımına tabi tutulacağı belirtilmektedir[10]. TTK, Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”), ilgili yönetmelik ve tebliğler bir bütün olarak dikkate alındığında, fiziki ortamda toplantının yapılmaya devam etmesi gerektiği görülmektedir[11].

TTK M.1527/5 uyarınca, pay senetleri borsaya kote olan şirketler elektronik Genel Kurul hükmünü esas sözleşmelerine eklemek zorundadır. Pay senetleri borsaya kote olmayan şirketler bakımından ise bu sistemin uygulanmasının ihtiyari olduğu hükümde ifade edilmektedir. Bu zorunluluk kapsamında da sistemin işleyişi için gerekli olan Elektronik Genel Kurul Sistemi(“EGK”) ise merkezi kayıt kuruluşu tarafından sağlanacaktır. Borsaya kote olmayan şirketler ise bu sistemin kurulumunu kendi imkanları ile gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

Anonim şirketlerde Genel Kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama ve oy verme, fizikî katılmanın ve oy vermenin tüm hukuki sonuçlarını doğurmaktadır. Bu katılıma ilişkin esaslar ise ilgili Yönetmelik[12] ile belirlenmektedir. Yönetmelikte, Genel Kurula elektronik ortamda katılım ve oy kullanımına ilişkin esas sözleşme hükmü örneği yer almaktadır. Anonim şirketlerin esas sözleşmelerine Yönetmelikten aynen aktarılacak olan bu hükümde değişiklik yapılamayacağı da TTK M.1527’de ifade edilmektedir. Bu örnek hüküm, anonim şirketlere elektronik Genel Kurulun sağlıklı gerçekleşebilmesi için gerekli altyapının kurulması yükümlülüğünü ifade etmektedir.

Elektronik katılım yolu ile yapılan Genel Kurullar özellikle pandemi dönemi ve bunu takip eden dönemlerde teknik açıdan rahat ve güvenli olması bakımından tercih edilen bir yöntem haline gelmiştir.

3. Çağrılı/Çağrısız Genel Kurul

TTK M.410 hükmü, Genel Kurulu toplantıya çağırmaya yetkili olanları zikretmektedir. Bu kapsamda ilk olarak Genel Kurulu toplantıya davet etme yetkisi Yönetim Kurulundadır. Bu yetki ise bu yönde alınan Yönetim Kurulu kararı ile kullanılmaktadır. Yönetim Kurulu, zamanı gelmesine rağmen Genel Kurulu toplantıya davet etmez veya ihtiyaç varken olağan üstü Genel Kurul çağrısı yapmaz ise TTK M.553 vd. uyarınca sorumluluğu gündeme gelmektedir. Yönetim Kurulu bu anlamda hem hak sahibi hem de yükümlüdür.

TTK M.410 uyarınca Yönetim Kurulu “görev süresi dolmuş olsa bile” Genel Kurulu toplantıya çağırabilmektedir. Hükmün bu şekilde olmasının amacı yeni Yönetim Kurulu üyelerinin seçilebilmesi içindir, fakat bu husus hükümde açıkça belirtilmediği ve bu suretle de sınırlandırılmadığı için kötü niyetli kullanıma açık bir hükümdür.

Yönetim Kurulu ile bağlantılı olarak TTK  M.411 uyarınca azınlık pay sahipleri, noter aracılığı ile Yönetim Kurulundan Genel Kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilir. Bu noktada Yönetim Kurulu tarafından bu talep; kabul edilebilir, reddedilebilir ya da 7 iş günü boyunca sessiz kalınabilir.

Talebin kabul edilmesi halinde, en geç 45 gün içinde Genel Kurul yapılacak şekilde işlemlere başlanması gerekmektedir. Yönetim Kurulunun bu süre zarfı içinde işlemlere başlamaması durumunda ise çağrı hakkını kullanma yetkisi azınlığa geçmektedir. 4.fıkra uyarınca ilgili çağrı azınlıkça yapılabilecektir.

Eğer azınlık tarafından Yönetim Kuruluna yöneltilen toplantı talebi, reddedilir ya da talebe 7 iş günü içinde cevap verilmez ise TTK M.412 uyarınca azınlık, Mahkemeden Genel Kurulun toplantıya çağırılmasına karar verilmesini isteme hakkına sahiptir. Mahkemenin çağrı yapmaya karar vermesi durumunda bir kayyum atanmaktadır. Mahkemece verilen bu karar ise kesindir.

Çağrı, Yönetim Kurulu dışında, tasfiye memurları “görevleri ile ilgili konularda”, İcra İflas Kanunu M.226 uyarınca iflas idaresi ve Medeni Kanun M.427 uyarınca kayyum tarafından da yapılabilmektedir.

TTK ile getirilen yeni bir imkân ise; M.410 fıkra 2 de düzenlenmekte olan, belirli şartlar altında ve Mahkemeden talep ederek, tek bir pay sahibinin Genel Kurulu toplantıya çağırabilmesidir. Hükümde bahsedilen şartlar ise; Yönetim Kurulunun devamlı olarak toplanamaması, toplantı nisabının oluşmasına imkân bulunmaması veya mevcut olmaması şeklinde sıralanabilir. Öğretiye göre bu durumların mevcut olması halinde, pay sahibinin kayyum atanmasını da talep edebileceği ya da Mahkemece re ’sen kayyum atanmasına karar verilebileceği de ifade edilmektedir[13].

3.1. Çağrılı Genel Kurul

TTK M.414 ve BTY M.10 uyarınca davet, ana sözleşmede gösterilen şekilde internet sitelerinde ve Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlanacak ilan ile yapılmalıdır. Çağrı ilanın örnek bir formatı, Ticaret Sicil Gazetesinin web sitesinde de yer almaktadır. İşbu çağrı, toplantı tarihinden en az 2 hafta önce[14] yapılmalıdır. Halka açık anonim ortaklar bakımından ise SerPK M.29/1 ve 2. fıkra hükümleri uygulanmaktadır. Bu kapsamda da diğer işletmelerden farklı olarak ilgili davet, Kamuyu Aydınlatma Platformu ile Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen diğer yerlerde yayımlanmalıdır ve çağrı, toplantı tarihinden en az 3 hafta önce yapılmalıdır.

3.2. Çağrısız Genel Kurul

TTK M.416 uyarınca, tüm pay sahipleri veya temsilcilerinin hazır bulunması ve aralarından birisinin itiraz etmemesi halinde, “davet usulüne uyulmaksızın” Genel Kurul toplantısı, başka bir değişle çağrısız Genel Kurul toplantısı yapılabilir. Çağrısız Genel Kurullar bakımından alınacak kararların yetersayıları konusunda açık bir hüküm yoktur. Bu noktada öğreti tarafından TTK M.418/2’den yola çıkılarak karar alınması için kural olarak mevcudun çoğunluğunun oyu yeterli kabul edilir[15]. Burada dikkat edilmesi gereken konu ise, yalnızca toplantı nisabı var olduğu sürece karar alına bilineceğidir ve bu gerekli toplantı yetersayısı yalnızca toplantı açılışında değil, toplantı süresince de aranmaktadır[16]. Başka bir değişle, tüm pay sahiplerinin hazır bulunması sureti ile toplantının başlatılmasını takiben bu kişilerden birisinin bile toplantıyı terk etmesi durumunda karar alınamayacaktır. Pratikte ise, düzeni bozmak isteyen bir pay sahibi de bu imkandan yararlanarak, olumsuz oy kullanmak yerine toplantıyı terk ederek karar alınmasını engelleyebilmektedir[17].

TTK M.416/2 uyarınca çağrısız toplanılan Genel Kurulda, gündeme oybirliği ile madde eklenebilir ve bunun aksine düzenlenen esas sözleşme hükümleri ise geçersizdir.

DİPNOTLAR

[1] Mustafa Yavuz, ‘Anonim ve Limited Şirketlerde Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı ve Yapılma Usulü’ (2015) 10(102) Terazi Hukuk Dergisi 100; Doktrine göre bu hüküm bir düzen hükmü olup, 3 ay geçtikten sonra alınacak olan Genel Kurul kararları da geçerlidir.

[2] TTK M.553 “Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.” Buradaki sorumluluk ise bir tazminat sorumluluğudur, bu kapsamda da ortada kusurlu bir davranış ve bunun sonucu da şirkete ve/veya pay sahiplerine bir zarar verilmiş olmalıdır.

[3] Sami Karahan, Şirketler Hukuku (Mimoza Yayıncılık 2015) 520; Yargıtay’ın 07.05.1968 tarihli 2237 E. 2661 K. bir kararında süresi içinde yapılmayan olağan Genel Kurulun sırf bu sebeple iptale konu olmayacağı ifade edilmiştir.

[4] Mehmet Bahtiyar, Ortaklıklar Hukuku (Beta 2017) 153.

[5] Karahan (n 3) 520-31.

[6] Yavuz (n 1) 101.

[7] Ceren Eyüboğlu, Halka Açık Anonim Şirketlerde Elektronik Genel Kurul Toplantıları (On İki Levha 2019) 35-7; Işık Özer, ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim Şirket Genel Kuruluna Elektronik Ortamda Katılım’ (2009) 24(4) BATİDER 42.

[8] Sanal Genel Kurulların yapılabileceğine dair görüşler için bkz. Zekeriya Arı, ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Elektronik Ortama İlişkin Hükmü (Tasarı M.1527) ve Sanal Genel Kurul’ (2009) 13(3-4) EÜHFD 196, Leyla Keser Berber, ‘Dijital Şirkete Geçmek İçin Sekiz Yasal Gerekçe’ (2011) 1 Regesta 63, Salih Karadeniz, ‘Anonim Şirketlerde Elektronik Genel Kurul’ (2022) 7(13) İMHFD 506; Aksi görüşler için bkz. Eyüboğlu (n 5) 54, Özer (n 5) 635, Necat Azarkan, ‘Anonim Şirketlerde Sanal (Virtüel) Genel Kurul’ (2018) 2(4) Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi 39, KAYIHAN, Şaban, ‘Anonim Şirketlerde Elektronik Kurullar’ Şerafettin Ekici, Ekrem Solak, Muhammed Emre Avşar (eds), in Uluslararası Bilişim ve Teknoloji Hukuku Sempozyumu Tebliğler Kitabı (Adalet 2021) 64.

[9] Eyüboğlu (n 7) 54; Özer (n 7) 635.

[10] Bahtiyar (n 4) 155.

[11] TTK’nın 1527/1 uyarınca Yönetim Kurulu ve Müdürler Kurulunun tamamen elektronik ortamda yapılabilmektedir; Karadeniz (n 6) 504; Keser Berber (n 6) 63.

[12] Konu hakkında bkz. 28 Ağustos 2012 tarihli, 28395 s. Resmî Gazetede yayımlanan “Anonim Şirketlerde Elektronik Ortamda Yapılacak Genel Kurullara İlişkin Yönetmelik” ile 29 Ağustos 2012 tarihli 28396 s. Resmi Gazetede yayımlanan “Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Uygulanacak Elektronik Genel Kurul Sistemi Hakkında Tebliğ”.

[13] Reha Poroy, Ünal Tekinalp and Ersin Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku, vol 1 (Vedat 2013) 678.

[14] İlan ve toplantı günleri hariç olmak üzere.

[15] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esasları (Adalet 2016) 370.

[16] Ünal Tekinalp, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku (Vedat 2013) 13-6.

[17] Poroy, Tekinalp and Çamoğlu (n 13) 671.